Een derde van alle Nederlanders krijgt zijn drinkwater vanuit de Maas. Dat beseffen mensen niet, ziet Arnold Jansen. Als bestuurder bij Waterschap Limburg is hij verantwoordelijk voor de waterkwaliteit in rivieren en beken.
Die is al stukken beter dan hij was, maar moet én kan nog veel beter. Met het hernieuwde partnerschap van Maas Cleanup hoopt hij de bewustwording over het belang van schoon water een impuls te geven.
Waterschap Limburg is verantwoordelijk voor het waterbeheer in heel Limburg. Het zorgt onder meer voor het onderhoud van beken en rivieren, het zuiveren van rioolwater, en het verstrekken van lozingsvergunningen voor vervuild water. “Overal waar we werken aan bijvoorbeeld beekherstel en herinrichting, leggen we uit waarom we dat doen”, zegt Arnold. “En dat we naast een stikstofprobleem óók een waterprobleem hebben in Nederland.”
Een robuust watersysteem
Dat waterprobleem heeft zijn oorsprong grotendeels in het verleden. “Vroeger was de gedachte: als het regent, moet het water zo snel mogelijk weg. Anders kun je niet met de tractor het land op”, legt Arnold uit. In de vorige eeuw zijn veel beken daarom rechtgetrokken en op een bepaalde manier ingericht. Soms zijn beken zelfs betegeld. “Nu zijn we daar kritisch over. Als beken niet meer meanderen, zijn er ook geen temperatuurverschillen, waardoor beestjes verdwijnen. Je breekt de natuur af.”
Nu probeert Waterschap Limburg beken weer te laten meanderen en zo in te richten dat er altijd water in zit. Daartoe worden steeds meer beken voorzien van een zogenaamd 2-fasen-profiel: een breed winterbed met daarbinnen een smal zomerbed. “Zo werken we toe naar een robuust watersysteem dat pieken aankan en bij droogte nog water vasthoudt”, zegt Arnold. “Dat helpt ook om de grondwaterstand náást de beek op peil te houden.”
Schadelijke stoffen
Daarnaast zijn grond- en oppervlaktewater vervuild met allerlei schadelijke stoffen, waaronder PFAS, microplastics en mest. Ook hier speelt het verleden een rol, aldus Arnold. “In ons land is iedere vierkante meter benut. Bovendien hebben we een heel intensieve landbouw. Dat kun je niemand verwijten, dat is zo ontstaan. Maar daardoor is de belasting op grond- en oppervlaktewater heel groot.”
Daarom voert Waterschap Limburg gesprekken met allerlei partijen, waaronder de agrarische sector. “Boeren meten nu na het groeiseizoen bijvoorbeeld hoeveel stikstof er nog in de bodem zit. Als ze dan zien dat hun gewas niet alle mest heeft opgegeten, kunnen ze de volgende keer minder bemesten.” Voedingsstoffen die over zijn, spoelen namelijk naar diepere lagen in de bodem. Zo komen ze in het grondwater terecht, dat uitspoelt in beken en rivieren. Soms duurt dat wel 40 jaar. “Dus in veel beken hebben we nog last van het verleden.”
Moeder Maas is een belangrijke bron van drinkwater voor 7 miljoen Nederlanders. Daar mogen veel meer mensen zich van bewust zijn.
Zwart water
Om drinkwater te maken, wordt het water uit de Maas natuurlijk gezuiverd, zegt Arnold. “Maar wat er niet in zit, hoeven we er ook niet uit te halen.” Bovendien kán het waterschap niet alle verontreinigingen uit het water zuiveren. “Microplastics kunnen we er bijvoorbeeld niet uithalen. Die breken een beetje af en stromen vervolgens de Noordzee in. Daarom is het belangrijk dat de Maas veel schoner wordt.”
Toch is de rivier al schoner dan bijvoorbeeld in de jaren ‘60. “Afvalwater van de mijnen stroomde via de Geleenbeek de Maas in. Dat was zwart water. Je kon er nauwelijks doorheen kijken.” De ommekeer kwam met de Wet verontreiniging oppervlaktewater, die op 1 december 1970 in werking ging en inmiddels is vervangen door de Waterwet. Sindsdien mag alleen nog met vergunning op oppervlaktewater worden geloosd.
Door deel te nemen aan projecten als Schone Maaswaterketen zet Waterschap Limburg zich in om verontreiniging van het Maaswater verder aan te pakken. Dat gebeurt onder meer door onderzoek, aanpak bij de bron en (inter)nationale samenwerking.
Spagaat
Een partnerschap met Maas Cleanup kon dan ook niet ontbreken. Sterker nog: Waterschap Limburg was eerder al partner van Maas Cleanup. Maar toen steeds meer aandacht uitging naar de Maas als rechtspersoon, kwam de organisatie door zijn rol als verstrekker van lozingsvergunningen ‘in een spagaat’ terecht. Jansen: “Daarom hebben we even een stapje terug gedaan.”
Nu het accent binnen Maas Cleanup weer wat verschoven is, sluit Waterschap Limburg graag opnieuw als partner aan. Want, zegt Arnold: “Plastic opruimen, vuil uit het water halen: daar staan wij helemaal achter.” In september 2021, na de overstromingen in Noordwest-Europa, stond hij zelf in het water. “Wat ik toen vanuit België onze kant uit zag drijven… Boten, kuipjes, complete drankverpakkingen met zes flessen Spa Rood: we hebben gigantisch veel vuil uit het water gehaald.”
Bubble Barrier
Binnenkort start in een van de Limburgse beken een proef met de ‘Bubble Barrier’, die plastic afval met luchtbellen moet tegenhouden. Ook was Waterschap Limburg partner in het Europese LIVES-project, dat staat voor ‘Litter Free Rivers and Streams’. Dat project is nu afgerond en geëvalueerd, waardoor het waterschap de uitkomsten kan meenemen naar Maas Cleanup en naar zijn reguliere werk.
Als voorbeeld noemt Arnold de bevindingen rondom zogenaamde hotspots met vuil in de beken. “Dat zijn plekken waar vuil zich ophoopt, bij molens bijvoorbeeld. Dat is niet het vuil van de molenaar. Door te faciliteren dat het vuil wordt opgehaald, maken we de verbinding met mensen die langs het water wonen en werken.”
Zo zoekt Waterschap Limburg voortdurend de samenwerking op met zijn omgeving. Ook om het bewustzijn te vergroten over hoe belangrijk schoon grondwater en schone beken en rivieren zijn. Tenslotte is Moeder Maas voor maar liefst 7 miljoen Nederlanders een belangrijke bron van drinkwater. Daar mogen veel meer mensen zich van bewust zijn, vindt Arnold. “In Limburg, en liefst ook in België en Frankrijk.”
Tekst: Ankie Bosch
Vrijwilliger Marije Freriks zet zich al 10 jaar in om de oevers van de Maas bij Geijsteren-Venray schoon te houden. En ze hoopt van harte dat er dag komt waarop dat niet meer nodig is.
Wat begon met het idee van één ondernemer, is in vier jaar tijd uitgegroeid tot een stroom van bedrijven, maatschappelijke organisaties en vrijwilligers, die zich samen inzetten voor een schone Maas: Maas Cleanup.
Wordt de Maas de eerste beschermde rivier van Nederland?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en blijf up-to-date
over onze acties en ons netwerk
