‘De balans tussen de economische en ecologische belangen is scheef’

De missie van Maas Cleanup was om de Maas binnen drie jaar afvalvrij te maken. Ondanks dat het project heeft veel burgers en bedrijven op de been bracht, is dit niet gelukt, waarom niet?

Plastic in de Maas is een veelkoppig monster. Het blijft maar stromen en het blijft maar komen. Alles dat we opruimen en uit de Maas halen, gaat uiteindelijk niet naar de zee, maar het probleem los je niet op met een dag opruimen. Uiteindelijk gaat het om een verandering van mindset. We moeten het niet normaal vinden dat je afval gewoon in het water dumpt. Het is een heel raar systeem geworden. Aan de ene kant wordt het vieze water erin geloosd, en aan de andere kant wordt het schoongemaakt om er drinkwater van te maken. Dat is absurd. We weten waarom het zo ontstaan is, maar dat het anno nu nog voortduurt is niet uit te leggen.

Je ziet met name dat politici de handen ervan afhouden: ze zijn bang om zich er de vingers aan te branden. Net als bij de stikstofproblematiek begrijpt iedereen dat er iets moet gebeuren, maar niemand durft z’n nek uit te steken. Je begeeft je bovendien in juridisch niemandsland, want van wie is de Maas nu eigenlijk? Van de gemeentes, van de Provincie, van Rijkswaterstaat of de waterschappen? Niemand heeft eigenaarschap over de Maas.

En als het spannend wordt trekken partijen zich terug. Het initiatief Maas in de Wet, de petitie om de Maas rechten toe te kennen, werd een splijtzwam binnen de Maas Cleanup-coalitie. Bedrijven dachten: als ik hieraan meewerk kan ik straks ook aangeklaagd worden. Opeens zaten de juridische afdelingen van onze partners aan tafel. Voor mij was dat een signaal dat we iets geraakt hebben, want je zag dat iedereen heel zenuwachtig werd. Dan komt de economische realiteit opeens om de hoek kijken en dan hebben mensen het over werkgelegenheid en dat soort argumenten. Dat is precies wat er fout gaat: de balans tussen de economische en ecologische belangen is scheef.

Wat hebben jullie als bedrijf al veranderd?

Onze ecologische voetafdruk is heel klein en wij zijn een B Corp (Benefit Corporations, een certificaat voor bedrijven met een positieve impact op mens en milieu, red.), dus we voldoen al aan de hoogste standaarden. Onze rol is vooral die van aanjager. We hebben het hele digitale platform gebouwd waarmee alle acties bij elkaar gebracht worden. Vroeger waren dat allemaal onafhankelijke acties van groepen vrijwilligers, maar we hebben dat nu verenigd door een digitale community te creëren. Zo kunnen tienduizenden vrijwilligers gemobiliseerd worden. Dat geldt ook voor bedrijven, universiteiten en de politiek: we hebben veel mensen op de been gebracht die zich nu actief bezighouden met een schonere Maas. We proberen het van zo veel mogelijk kanten te benaderen, want met alleen opruimen redden we het niet. Op dat vlak zijn we heel succesvol geweest.

Hoe ziet de toekomst van Maas Cleanup eruit?

Iedereen die een keer langs de Maas heeft gelopen en de grond heeft opgeraapt, ziet dat de aarde vermengd is met plastickorrels. En iedereen snapt dat dit niet kan. Het opruimen draagt bij aan de bewustwording van mensen. Daarmee plant je zaadjes voor toekomstige generaties. Het verbindt. Ook omdat Limburg trots is op de Maas. Je ziet bovendien dat in Brabant en Gelderland vergelijkbare acties op touw worden gezet. Ze gebruiken het framework voor de Maas Cleanup om dat op andere plekken ook voor elkaar te krijgen. Het krijgt gelukkig navolging. Het is ook belangrijk om verderop in de keten te kijken, naar België en Frankrijk. Je moet natuurlijk eerst naar je eigen verantwoordelijkheden kijken, maar we gaan ervan uit dat goed voorbeeld doet volgen. Je ziet dat over de grens al vergelijkbare initiatieven opduiken.

Wat kan de lezer doen?

Trek met je gezin of voetbalclub eropuit en organiseer een Maas Cleanup. Ga het zelf ervaren. Kijk waar je zelf goed in bent en waar je zelf iets aan kunt doen. Natuurlijk, het is een groot probleem, maar we moeten ergens beginnen. Niets doen is geen optie.